Geschiedenis van de schaats

Als we bedenken dat men zich vele eeuwen geleden staande op een paar beenderen met een prikstok over het ijs voortbewoog, dan is het ons ongetwijfeld ook duidelijk dat de ontwikkeling van de schaats niet stil heeft gestaan.

Vanaf het eind van de 14e eeuw waren er waarschijnlijk ijzeren schaatsen  waar je ook werkelijk een slag mee kon maken. De eerste schaatsen hadden vaak een hoge, met hout beklede hals. Later kwamen daar andere typen bij, afhankelijk van waarvoor men het gebruikte. Je kon zwaaien of zwieren met een krulschaats, hardrijden met een Friesche schaats en voor het zwaardere werk (een slee duwen, bijv.) was er de werkschaats. Men probeerde steeds verbeteringen aan te brengen en de geschiedenis laat ons daarvan leuke voorbeelden zien.

Verstelbare schaatsen waren er al in 1800. Ubel Wierda bedacht al in 1895 een schaats met ijzers die je om kon draaien zodat je op de ene kant kon hardrijden en op de andere kant kon schoonrijden. En wie kent niet de metalen kunstschaatsen die je met een sleuteltje onder je schoenen schroefde? Daar was in 1865 al patent op aangevraagd.

Latere ontwikkelingen brachten de zaagschaats waar je beter mee kon afzetten. De firma Nooitgedagt bracht de Combinoor (een houten schaats met een buis en ijzer van een hoge Noor). De grootste verandering is aan het eind van de vorige eeuw uit Noorwegen gekomen in de vorm van de schaats met vaste schoen, de ‘hoge Noor’. Het heeft echter wel lang geduurd voordat de hoge Noor gemeengoed werd. Pas na 1950 werd de houten schaats steeds meer verdrongen en nu rijdt bijna iedereen op noren.

Soorten schaatsen

De lage- of toernoor is voor mensen met zwakkere enkels of voor mensen die wat meer rechtop schaatsen. Ook zijn ze prima voor kinderen. Deze schaats is in vele kwaliteiten te koop. Hetzelfde geldt in nog sterkere mate voor de hoge Noor (de verscheidenheid in zowel ijzers als schoenen is hier dus ook zeer groot). Van veel belang is dat de schoen met een dunne sok aan goed past en dat de schoen aan de binnenzijde met leer gevoerd is. De goedkope schaatsen hebben vaak een breder en zachter ijzer, terwijl de duurdere vaak een harder en dunner ijzer hebben. Voor alle schaatsen geldt dat ze goed geslepen moeten zijn om er goed op te kunnen schaatsen.

Er zijn tegenwoordig prima schaatsen te koop van merken als Zandstra Ving, Nijdam en Krienbuhl. Verstelbare schaatsen waarbij aan individuele wensen tegemoet kan worden gekomen zijn o.a. de Viking Black, de Krienbuhl en Raps. De Zandstra Marathon is een schaats die tegen een stootje kan en is daarom zeer geschikt voor toertochten.

De ontwikkelingen staan echter niet stil. De firma Nijdam werkt aan een aërodynamische schaats en Viking werkt aan de klapschaats. De Zandstra Nylon Noor kun je deze winter al in de winkels vinden. En natuurlijk zijn er nog andere ‘gewone’ schaatsen, want niet iedereen wil hard of ver schaatsen.

De ontwikkeling van de hockey- en kunstrijdschaats is wat minder gevarieerd. Al worden de lederen schoenen steeds meer vervangen door kunststof en is het buizenframe bij de hockeyschaats verleden tijd. Ook kun je nog schoonrijdschaatsen kopen, maar dan alleen op bestelling. Want de hoeveelheden die daarvan verkocht worden zijn te klein voor een serieproductie.

Krantenartikelen

Tubantia van 22 Jan. 1864

  §   GOOR,  20 Jan.   Eergisteren middag werd alhier eene hardrijderij op schaatsen en eene hardlooperij op klompen, door personen uit de gemeente, gehouden: een volksfeest dat voor de eerste maal heeft plaats gehad, en  daarom door eene groote schare werd bijgewoond. De hoogste prijs voor de rijders, bestaande in eene wollen deken, is behaald door C.Grootjens, terwijl de overige prijzen en premiën, bestemd voor rijders en loopers, bestonden in spek en worst. Alles is in de beste orde en zonder onheilen afgelopen.

Tubantia van 12 Aug. 1864

  §   GOOR,  10 Aug.   Door de ijsklub,  voor eenigen tijd alhier tot stand gekomen, werd Donderdag namiddag 4 dezer het eerste volksfeest gegeve, bestaande in: zaklopen, mastklimmen, ringsteken, turftellen, bollenhappen, enz. Bij afwisseling werden muziekstukken uitgevoerd. Het spreekwoord: ‘’alle beginselen zijn moeijelijk’’, werd bij deze gelegenheid ten volle bewaarheid, wand gewis zou het aan de algemeene verwachting beter hebben voldaan, indien voor een geregelder gang der werkzaamheden ware zorg gedragen. Wij twijfelen niet of het zal in het vervolg wel beter gaan, want al doende leert men. – Na afloop had er een bal in de zaal van het logement den Engel plaats,dat tot zeer laat in den nacht heeft voortgeduurd.

Tubantia van 3 nov, 1865

  §   GOOR,  1 nov.   Reeds vroeg in den morgen zag men eergisteren alhier van de huizen en openbare gebouwen de driekleur wapperen, aangezien men feest vierde bij gelegenheid der op 1 Nov. Bepaalde opening van de spoorlijn Zutphen-Hengelo. Te 11 uur vingen de volksspelen aan, onder leiding van den Heer Bamberg, die tot des namiddag te 4 uur hebben voortgeduurd. Met den avond werd de sociëteit de Harmonie zeer fraai verlicht. Te 7 uur werd er een  schoon vuurwerk afgestoken en na afloop daarvan had er in het societeit-lokaal een bal plaats, dat tot laat  in den nacht heeft voortgeduurd.De feestdag werd opgeluisterd door het schoone muziek van het 1e regement dragonders te Deventer.Het Bestuur der stad Goor heeft door eene aanzienlijke bijdrage zijne belangstelling in dit feest ruimschoots getoond; ook hebben de ingezetenen het hunne bijgedragt tot verdere opluistering van dezen dag. Der feestcommissie zij dank gebragt voor de vele moeite en zorg aan de regeling van dit feest verbonden.